Termo-mineralni izvori

Vrnjačka Banja, grad sa istorijom dugom 2.000 godina, nosi fascinantnu priču o rimskom poreklu i arhitektonskoj fuziji. Godine 1924. slučajno su pronađeni arheološki ostaci u blizini ulaza u staro kupatilo; primećeno je da se sneg na tom mestu brzo topio, što je ukazivalo na prisustvo termalnih izvora. Iskopavanja na površini od preko 1.000 kvadratnih metara otkrila su pravilno isklesanu formaciju stena iz kojih je tekla topla mineralna voda.

Istražite kako su izvori izgledali neakada

Takođe, u blizini je nađeno oko 200 rimskih novčića zajedno sa ostacima bazena na sličnoj dubini u kom su pronađeni metalni predmeti, uključujući prsten i ključ, i još 60 novčića iz perioda od 1. do 4. veka nove ere. Ova otkrića ukazala su na Rimsko poreklo starog mineralnog izvora, koje su Rimljani nazivali Aqua Orcilana.

Topla Voda

Najstariji mineralni izvor u Vrnjačkoj Banji, Topla Voda, nalazi se u centru grada pored prelepog Vrnjačkog parka. Korišćen je tokom rimskog perioda od 1. do 4. veka nove ere, a predanje kaže da je potom zakopan tokom Turske vladavine kako bi se za njega izgubilo interesovanje od strane Turaka. Nešto kasnije, 1835. godine, Knez Miloš Obrenović je naručio da se ispitaju sve vode Srbije, uključujući i ovaj izvor. Utvrđeno je da je voda blago mineralizovana, blago kisela i homeotermna, što znači da odgovara temperaturi ljudskog tela od 36,6˚C.

Pogledajte kako je izvor izgledao nekada:

Ovaj izvor je u 20. veku prošao kroz brojne transformacije. Posle Drugog svetskog rata pokriven je betonskim pločama, ali je po arhitektonskom projektu Mihajla Mitrovića dobio današnji izgled, 1975. godine. Mitrović, poznat po svojim inovativnim delima poput Geneks kule u Beogradu, spojio je modernistički i secesijski stil prilikom otelotvorenja paviljona Topla voda.

Pogledajte kako izvor izgleda danas:

Četiri kružne kule od cigle sa dekorativnim betonom i bakarnim vrhovima krase uglove paviljona, a centralni toranj sa satom ima vrata koja neodoljivo podsećaju na čuvena vrata „Staklareve kuće“ u Briselu, u stilu art-nuvoa. Ovakvo spajanje stilova predstavlja širi trend u jugoslovenskoj modernističkoj arhitekturi, gde su arhitekte nastojale da integrišu regionalne elemente i odaju počast lokalnoj istoriji i tradiciji.

Mitrovićev uspeh sa izvorištem Topla Voda doveo ga je do izgradnje još tri izvorišta, u koje je utkao svoj prepoznatljivi stil.

Snežnik

Iako su izvori Snežnika bili poznati još krajem 19. veka, nisu bili korišćeni sve do 1916. godine kada su austrougarski oficiri očistili izvor i postavili cev za njegovo korišćenje. Vremenom se povećala potražnja za vodom sa izvora, a danas je Snežnik jedan od najpopularnijih i najposećenijih izvora u Vrnjačkoj Banji, zahvaljujući svojoj lekovitoj vodi sa temperaturom od 16,8˚C. Voda je kategorisana kao hladna, slabo kisela i slabo mineralizovana.

Pogledajte kako je izvor izgledao nekada:

Svoj današnji izgled izvor je dobio 1980. godine, pet godina nakon završetka izgradnje Tople Vode. Mitrović je ovde nastavio temu kruga i sfere, te je glavno obeležje Snežnika veliki kružni paviljon sa patiniranim bakarnim krovom, složenom mrežom crvenih čeličnih nosača usredsređenih oko betonskog stuba u rimskom stilu.

Pogledajte kako izvor izgleda danas:

Krovni prozori na kružnom plafonu doprinose otvorenosti prostora, a slično kao u Toploj vodi, svaka izvorska česma ovenčana je sferičnom svetlošću. Paviljon je sazidan od bele cigle i belog betona, a tu je i kružna sahat kula koja podseća na onu Plave crkve u Bratislavi. Iako je uticaj secesije manje izražen nego kod Tople Vode, ona ipak suptilno prožima tematske elemente i atmosferu Snežnika.

Slatina

Isto kao i sa izvorima na Snežniku, Slatinska voda bila je poznata još od kraja 19. veka, ali se počela sakupljati tek 1923. godine. Godine 1937. nastavlja se sa daljim razvojem izvora, uključujući izgradnju paviljona i uspostavljanje dva izvora pod nazivom „Lula“ i „Zid“. Slatinska voda ima temperaturu od 14°C, a svoj današnji izgled dobila je 1984, učvršćujući njen status izuzetne secesijske strukture u Vrnjačkoj Banji.

Pogledajte kako je izvor izgledao nekada:

Od talasastog zelenog krova do zakrivljenih prozora u obliku školjke, zamršenih pločica i složenih vitraža, ovaj izvor ponosno nosi status jednog od najlepših objekata u Vrnjačkoj Banji.

Pogledajte kako izvor izgleda danas:

Na centralnom delu izvorišta nalazi se jedinstvena kamena skulptura iz koje teče mineralna voda, a na plafonu stoje kružni betonski izrezi ukrašeni lusterima. Unutar izvorišta nalazi se šest vitraža sa prikazom istorijskih građevina iz 19. veka koje su nekada postojale u Vrnjačkoj Banji, uključujući i originalni mali drveni paviljon.

Jezero

Konačna Mitrovićeva kreacija bio je kompleks Jezero, sagrađen sredinom osamdesetih godina prošlog veka nakon otkrivanja izvora na prostoru između Slatine i obale Vrnjačke reke 1978. godine. Izvorište Jezero, završeno 1989. godine, ističe se kao stilski najavanturističkije među Mitrovićevim delima.

Njegove karakteristike uključuju oštro nagnut krov prekriven zelenim pločicama u stilu art nouveau-a, i velike modernističke staklene prozore. Unutar izvorišta, stepenište vodi do fontane koju prati visoka reljefna skulptura umetnika Miodraga Živkovića. Smešteno pored malog jezera, izvorište pruža reflektujući pogled na ovu jedinstvenu kreaciju. Voda sa Jezera ima temperaturu od 27°C.